Meslek Hastalığı Nedir?

Çalışma hayatına atılan insanların karşısına meslek hastalığı kavramı çıkar. Kişilerin çalışma hayatını kısa veya uzun süreli etkileyen bu hastalıkların neler olduğunun bilinmesi gerekir. Çünkü hastalığı yaşayan kişilerin sosyal haklarından mahrum kalmaması için hastalıkları öğrenmeleri ve ona göre girişimlerde bulunmaları gerekir. Bu nedenle meslek hastalığının ne olduğunu, gruplarını ve sık görülen çeşitlerini açıklayacağız.

Meslek Hastalığı Ne Demek?

Çalışan bir kişinin iş yerinde bulunduğu süre içerisinde yaptığı işten ve iş ortamından kaynaklı olarak yakalandığı hastalıklara meslek hastalığı denir. Bu hastalıkların ortaya çıkışı sürekli veya geçici olarak görülür.

Hastalık nedeniyle kişinin ruhsal veya bedensel zararlar görmesi mümkündür. Bu zararların giderilmesi için maaş, iş göremezlik ödeneği ve tazminat hakkı doğar. Bu haklardan kişinin veya yakınlarının yararlanması için çalışan bireyin meslek hastalığına yakalandığının kanıtlanması gerekir.

Meslek hastalıkları nedeniyle tazminat ve maaş hakkının kazanılması için hastalığa yakalanan kişinin sigortalı çalışan olması gerekir. Çünkü bu hastalığın tanımı ve kazandırdığı haklar SGK kanunu ile belirlenmiştir ve bu kanunla uygulanır.

Meslek Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Meslek hastalığına çalışan insanlar birtakım nedenlerden dolayı yakalanırlar. Hastalığın nedenlerinin tozlar, biyolojik, fiziksel ve kimyasal nedenler olmak üzere 4 grupta ayrılması mümkündür.

Meslek hastalıklarının fiziksel nedenleri arasında nem, aydınlatma, sıcaklık, ses, basınç (yüksek-alçak), termal konfor ve ışınlar bulunur. Biyolojik nedenler arasında ise mantarlar, bakteriler, parazitler ve virüsler yer alır. Biyolojik nedenlerle ortaya çıkabilecek meslek hastalıkları arasında ise kuduz, tüberküloz, şarbon, Kırım Kongo, hepatit B, Aids ve bruselloz hastalıkları vardır.

Meslek hastalıklarının kimyasal nedenleri arasında asitler, metaller, gazlar, ağır metaller ve çözücüler vardır. Hastalığa neden olan tozlar ise inorganik, kimyasal, organik ve biyolojik yapılı tozlardır.

Meslek Hastalıkları Grupları Nelerdir?

Sigortalı çalışanlarda ortaya çıkan meslek hastalıkları anlaşılabilmesi ve hakların anlaşılması için gruplandırılmıştır. Gruplandırma yapılırken ise harfler kullanılmış ve harflerle gruplandırma A, B, C, D ve E grubu olacak şekilde yapılmıştır.

A grubunu kimyasal maddelerin neden olduğu hastalıklar oluştururken B grubunu cilt hastalıkları oluşturur. C grubunu solunum hastalıkları ve pnömokonyozlar oluştururken D grubunu bulaşıcı hastalıklar oluşturur. Son grup olan E grubunu ise fiziksel etkenlerin etkisiyle ortaya çıkan hastalıklar oluşturmuştur.

Sık Görülen Meslek Hastalıkları Neler?

Günümüzde sigortalı olarak çalışan kişilerin iş veya iş yeri kaynaklı yakalandıkları meslek hastalıklarının sayısı 100 üzerindedir. Ayrıca yapılan araştırmalar sonucunda yeni meslek hastalıklarının ortaya çıktığı görülür. Ancak bu 100 üzerinde görülen hastalıklar arasında sık görülen bazı hastalıklar vardır. Bu hastalıkların kendi içlerinde gruplandırılması mümkündür.

Sık görülen meslek hastalığı grupları ise şunlardır;

• Kanserler
• Solunum
• Kan hastalıkları
• Psikolojik hastalıklar
• İşitme hastalıkları
• Cilt hastalıkları
• Kas hastalıkları
• Dolaşım hastalıkları
• Üreme hastalıkları
• Sinir hastalıkları

Bu hastalıklar çalışanların işini uzun süreli veya geçici süreli yapmasına engeller olurlar. Ayrıca bazı hastalıkların can kaybına neden olduğu da görülür.

Kanserler

Çalışanların sık karşılaştığı meslek hastalıklarının başında kanserler gelir. Mesleki kanserlerin ortaya çıkma nedeni genellikle çalışanların kanser oluşumunu sağlayacak maddeleri (kanserojen) solumalarıdır.

Kanserojen maddelerin solunmasıyla ortaya çıkan mesleki kanserler arasında ise akciğer, mesane, karaciğer, cilt, yemek borusu, karın zarı ve lenf kanserleri vardır. Mesleki kanserlerin yaygın görüldüğü sektörler ise boya, tekstil, metalurji, plastik, kimya, kauçuk, kağıt, petro/kimya, inşaat ve metal sektörleridir.

Solunum Hastalıkları

Çalışanlarda yaygın görülen mesleki hastalıkların ikincisi ise solunum hastalıklarıdır. Bu hastalıklar genellikle yoğun toz, kirlilik ve toksik maddeye maruz kalan kişilerde görülür. Çalışanların işleri nedeniyle yakalanabilecekleri solunum hastalıkları arasında ise şunlar vardır; akciğer kanseri, akut bronşit, koah, astım, plevra ve bisinozis hastalıklarıdır.

Mesleki solunum hastalıklarının yaygın görüldüğü sektörlerden bazıları ise şunlardır; mermer, sigara, porselen, maden, çimento, mobilya, kaynak, metal, kiremit ve döküm sanayi sektörleridir.

Kan Hastalıkları

Sigortalı çalışanlarda karşılaşılan mesleki hastalıklar arasında kan hastalıkları önemli yer tutar. Bu hastalıklar genellikle kimyasal maddelerle temas etme, kimyasal maddeleri soluma veya zarar görme nedeniyle ortaya çıkar. Bu hastalıklar lenf sistemi, dalak, kemik iliği ve timüs bölümlerindeki rahatsızlıklar nedeniyle ortaya çıkarlar.

Kan hastalıklarının yaygın görüldüğü sektörlerin ise kuru temizleme, boya, plastik ve mobilya sektörleri olduğu söylenebilir. Bunun dışında kimyasal tesislerde çalışan kişilerde bu hastalıklara yakalanırlar.

Psikolojik Hastalıklar

Psikolojik hastalıkların mesleki hastalıklar arasında önemli bir yeri vardır. Pek çok çalışan yaptığı iş ve iş ortamı nedeniyle psikolojik mesleki hastalıklara yakalanır. Bu hastalıklar nedeniyle de işini yapamayacak duruma gelir.

Psikolojik hastalıklar arasında psikolojik taciz, mobbing kaynaklı depresyon ve stres bozukluğu bulunur. Bu rahatsızlıkların mesleki kaynaklı olduğunu tespit etmek zordur ve buna bağlı olarak Türkiye’de bu hastalıkların mesleki hastalık olarak kabul edilmediği görülür.

İşitme Hastalıkları

İnsanlarda işitme sistemi kaynaklı görülen hastalıkların bir bölümünün mesleki hastalık olarak kabul edilmesi mümkündür. Özellikle yüksek ses, basınç ve patlama kaynaklı işlerde rahatsızlıkların görülme oranı yüksektir.

Mesleki işitme hastalıklarının metal, dokuma, kağıt, ağaç ve maden endüstrileri ile dökümhanelerde çalışanlarda görülme oranı yüksektir. Bu hastalıkların önlenmesi için yüksek sese karşı kulak tıkacı ve ses geçirmeyecek ekipmanlarla çalışma yapılmalıdır.

Cilt Hastalıkları

Sigortalı çalışanların mesleki cilt hastalığına yakalanması mümkündür. Özellikle cildin zararlı maddelerle temas etmesi kaynaklı bu hastalıklara yakalanmak kaçınılmaz olur. Bunun dışında fiziksel ve biyolojik etkenlerde hastalıkların ortaya çıkmasına neden olurlar.

Deri kanseri, kontakt dermatit, hiperpigmentasyon, radyo dermatitis, yağ aknesi ve alerjiler mesleki cilt hastalıklarından bazılarıdır. Bu hastalıkların görüldü sektörlerin isimleri ise şöyledir; makine, inşaat, plastik, metal, deri, boya, sağlık ve gıda sektörleri ile kuaförlerdir.

Kas Hastalıkları

Kadın ve erkek çalışanların yakalandıkları mesleki hastalıklar içerisinde kas hastalıkları dikkat çeker. Bu hastalıkların ortaya çıkma nedenleri arasında aşırı yük taşıma, sabit pozisyon, hızlı çalışma, aşırı kuvvet harcama, ısı, ergonomik olmayan aletlerin kullanılması ve kötü hareketlerdir.

Mesleki kas hastalıklarının isimleri ise şöyledir;

• Beyaz parmak sendromu
• Tetikçi parmağı
• Karpal tünel sendromu
• Tenisçi dirseği
• Boyun gerilmesi
• Omuz tendiniti
• Radiyal tünel sendromu

Bu hastalıklar elle taşıma, alet kullanımı, cilalama, montaj, paketleme, vidalama, müzik aleti çalma veya sıkma işlemleri üzerine çalışan kişilerde görülür.

Dolaşım Hastalıkları

Çalışanlar yaptıkları işlerin nedeniyle kalp, kan ve damardan oluşan dolaşım sistemi hastalıklarına yakalanırlar. Dolaşım hastalıkları mesleki hastalıklar arasında ölüm oranının en yüksek olduğu hastalıkları oluşturur. Hipertansiyon, kalp ritim bozukluğu, koroner arter, varis, miyokardiyopati ve iltihaplardır.

Stres, yüksek basınç, yetersiz beslenme, diyabet, sigara kullanımı veya maruz kalma, alkol kullanımı, aşırı kilo ve ilaç kullanımı dolaşım hastalıklarının ortaya çıkmasının başlıca nedenlerini oluşturur. Ancak bu nedenlerin iş kaynaklı olmadığı da görüldüğü için dolaşım hastalıklarının meslek hastalığı kabul edilmesi için tetkik ve inceleme gereklidir.

Üreme Hastalıkları

Kimyasal çözücüler, böcek ilaçları, radyasyon ve ağır iş nedeniyle çalışanların mesleki üreme hastalıklarına yakalanmaları mümkündür. Bu hastalıklar bireylerin çocuk sahibi olmalarını engelleyerek kısır kalmalarına neden olur. Bunun dışında olumsuz gebelik ve cinsel sorunlara neden olur.

Sinir Hastalıkları

Çalışanların yaptıkları iş nedeniyle veya iş ortamı kaynaklı sinir sistemi hastalıklarına yakalanmaları mümkündür. Bu hastalıklar işlerini yapmalarına kısa süreli veya sürekli olarak engel olur.

Hastalığın mesleki nedenlerle ortaya çıktığının tespit edilmesiyle tazminat veya maaş hakkı kazanırlar. Bu hastalıkların ortaya çıkma nedeni genellikle kimyasal maddeler kaynaklı olarak görülür.

Tekstil, petrokimya, polimer, kağıt, boya, tarım ve demir çelik sanayi sektörleri sinir hastalıklarının görüldüğü başlıca sektörlerdir. Bu sektörlerde hastalığa yakalanma oranının azaltılması için havalandırma, kapalı sistem, ortam ölçümü, koruyu kullanımı ve sağlık eğitimi üzerine önlemler alınmalıdır.